ÜLKEMİZDE DOĞAL GAZ
Ülke genelinde doğal gaz taşımacılığı ve ticareti, 14 Şubat 1986 tarihinde BOTAŞ ile Gaz Export (SSCB-Rusya Federasyonu) arasında imzalanan Doğal Gaz Alım anlaşması kapsamında yapılan boru hattının (batı hattı) tamamlanmasını takiben 1987 yılında başlamıştır. 14 Nisan 1988 tarihinde Cezayir ile yapılan LNG Alım Anlaşması kapsamında inşa edilen Marmara Ereğlisi LNG İthal Terminali 1994 yılında ikinci arz noktası olarak hizmet vermeye başlamıştır.
Bu arada 9 Şubat 1990 tarih ve 397 sayılı Doğal Gazın Kullanımı Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname ile BOTAŞ'a doğal gazın ithali, dağıtımı (şehir dağıtım hariç), satışı ve fiyatlandırılması yetkileri verilmiştir.
Arz kaynaklarının çoğaltılması ve arz güvenliğinin sağlanması amacıyla, 9 Kasım 1995 tarihinde Nijerya ile LNG Alım Anlaşması, 8 Ağustos 1996 tarihinde İran ile Doğal Gaz Alım anlaşması imzalanmıştır. İran doğal gazının, 2001 yılında alınmaya başlanması ile Ulusal İletim Şebekemize üçüncü arz noktası eklenmiştir.
Artan iç tüketimi karşılamak üzere Rusya Federasyonu ile 15 Aralık 1997 tarihinde yeni bir Doğal Gaz Alım anlaşması imzalanmıştır. Yeni anlaşma kapsamında inşa edilen ve Karadeniz'in altından geçerek ülkemizin kuzeyine ulaşan boru hattı (Mavi Akım-Karadeniz hattı) Ankara yakınlarında Ulusal İletim Şebekemize bağlanmıştır. Dördüncü arz kaynağımız olan Karadeniz hattından ilk doğal gaz alımına 2003 yılında başlanmıştır.
Ülke içi tüketimin büyük bir ivmeyle artış kaydetmesi üzerine 18 Şubat 1998 tarihinde, Türkiye'ye yurtdışından ilk doğal gaz arzının yapıldığı batı hattından giriş yapmak üzere Rusya Federasyonu ile yeni bir Doğal Gaz Alım anlaşması daha imzalanmıştır.
Ulusal İletim Şebekemizin beşinci arz noktası olan Aliağa'daki Egegaz LNG Terminali ise 2006 yılında şebekeye bağlanmıştır.
12 Mart 2001 tarihinde Azerbaycan ile imzalanmış olan Doğal Gaz Alım anlaşması kapsamında yapılan boru hattı ile ülkemizin kuzey doğusundan giriş yapan altıncı arz noktamızdan doğal gaz alımına ise 2007 yılında başlanmıştır. Yine aynı anlaşma kapsamında ülkemizden Yunanistan'a ilk doğal gaz ihracatının yapılacağı boru hattı da 2007 yılı içerisinde tamamlanarak faaliyete geçmiş ve doğal gaz ihracatına başlanmıştır.
TPAO'nun keşfederek üretimini yaptığı Akçakoca Doğal Gaz sahası ile TPAO'nun Silivri'deki Kuzey Marmara ve Değirmenköy yer altı depolama tesisleri 2007 yılı içerisinde Ulusal İletim Şebekesine bağlanmıştır.
Doğal Gazın şehirlerdeki ilk tüketimi Ankara'da şehir içi dağıtım ve pazarlama faaliyetini yürütmek üzere kurulmuş olan Ankara belediyesine ait EGO'nun çatısı altında Ağustos 1988 tarihinde başlamıştır. İstanbul belediyesine ait bir kuruluş olan İGDAŞ tarafından yürütülen dağıtım ve pazarlama faaliyetleri neticesinde 1992 yılında İstanbul'da da doğal gaz kullanımına başlanmıştır. Yine bir belediye kuruluşu olan İZGAZ İzmit'te 1996 yılında şehir içi dağıtıma başlamıştır. Şehir içi dağıtım faaliyeti BOTAŞ tarafından yürütülen Bursa'da 1992, Eskişehir'de ise 1996 yılında doğal gazın şehir içi kullanımı başlamıştır. BOTAŞ tarafından kurulup başlatılan Bursa ve Eskişehir gaz dağıtım 4646 sayılı Kanunun Geçici 3. maddesi kapsamında Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından özelleştirilmiştir.
19 Kasım 2001 tarihinde faaliyetine başlayan Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), 2003 yılından bugüne kadar 55 yeni bölgenin doğal gaz şehir dağıtım ihalelerini tamamlamış ve böylelikle ülkenin büyük bir bölümüne doğal gaz götürülmesi sağlanmıştır. Yurt içi doğal gaz tüketimimiz 2009 yılı itibarı ile 35,1 milyar m3'tür.
TÜRKİYE DOĞAL GAZ PİYASASININ LİBERALLEŞME SÜRECİ
10.06.1987 tarih ve 3378 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayandırılarak Bakanlar Kurulunca kararlaştırılıp, 09 Şubat 1990 tarihli ve 20428 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 397 sayılı Doğal Gazın Kullanımı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile doğal gazın (sıvılaştırılmış hali de dahil) ithali, satışı, satış fiyatlarının tespiti ülke içinde dağıtım yetkisi BOTAŞ'a verilmiştir.
Ancak, serbest piyasa ekonomisi prensiplerini yerleştirmek ve liberal ekonominin icaplarından olan tekelleri kaldırma hedefleri doğrultusunda, doğal gaz piyasasında tam rekabetin sağlanabilmesi için 397 sayılı Kanun Hükmünde Kararname yürürlükten kaldırılmış; doğal gazın iletimi yanında ithali, dağıtımı ve satışına ilişkin hususlar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca hazırlanan ve 18 Nisan 2001 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilip 02.05.2001 tarih ve 24390 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu ile belirlenmiştir.
Bahse konu kanunun amacı doğal gazın kaliteli, sürekli, ucuz, rekabete dayalı esaslar çerçevesinde çevreye zarar vermeyecek şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, doğal gaz piyasasının serbestleştirilerek mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir doğal gaz piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanmasıdır.
04.11.2004 tarih ve 25633 sayılı Resmi Gazete de ilan edilen Doğal Gaz Alım Satım Sözleşmeleri (İthalat Sözleşmeleri ) Devir İhaleleri, Doğal Gaz Piyasası Kanununda değişiklik yapılmasına Dair Kanunun 25.06.2005 tarih ve 25856 sayılı Resmi Gazete'de (Kanun No:5367) yayımlanarak yürürlüğe girmesi sebebiyle teklifler alınmadan iptal edilmiştir. Ardından 22 Eylül 2005 tarih ve 25944 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak tekrar ilan edilmiştir.
Özel sektör firmaları, 30.11.2005 tarihinde yapılan ihale ile 18.02.1998 tarihli BOTAŞ ile GAZEXPORT arasında imzalanmış Doğal Gaz Alım Satım Sözleşmesinin 4 milyar cm3/yıl miktarını devralmaya hak kazanmıştır. Avrasya Gaz AŞ'nin bu ihale ile devralmaya hak kazandığı 500 milyon cm3/yıl miktarındaki doğal gazın devrine ilişkin süreç, 31.10.2007 tarihinde imzalanan Deed Of Assignment (Devir Senedi) ve ihale şartnamesi gereği BOTAŞ'a verilmesi gereken teminat ile başlamıştır. Şirketimiz, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan aldığı Lisans ve Rekabet Kurumu başvuruları neticesinde Bulgaristan sınırı Malkoçlar mevkii üzerinden 500.000.000 cm3/yıl doğal gaz ithalatına 1 Nisan 2009 tarihinde başlamıştır.
